اسباب سماور و چاي نيز عبارتند از سماور، قوري، استكان، نعلبكي، قندان، سيني، جام يا لگنچه و پارچ هاي مسي و برنجي و ورشو. اين اسباب اگر چه در تمام منازل پيدا مي شد اما آنچه كه اين اسباب را در قهوه خانه ها به مرور و به خصوص با نزديك شدن به زمان معاصر ما، خاص مي كرد، نوع مخصوص هر يك از اين اسباب چاي خوري و نيز دست ساز بودن آنها، بود. با ورود «سماور» از روسيه به ايران و كشت و ذائقه پذير شدن چاي ميان ايرانيان، در اواخر پادشاهي ناصرالدين شاه صنعتي رواج يافت به نام صنعت «دواتگری» يعنی سماورسازي. اين دواتگران علاوه بر ساختن سماورهايي با طرح هاي معروف به «روسي»، لگنچه يا جام و پارچ هاي مسي، برنجي و ورشو نيز مي ساختند .
اسباب و لوازم مخصوص چای نوشی مانند سماور و قوری و فنجان های چایخوری در اوایل سدۀ سیزدهم هجری قمری ، حدود یک صد سال پیش از کشت چای در ایران، از سرزمین روسیه به ایران آمد و رفته رفته در میان قشرهای مختلف مردم کاربرد یافت . پس ازتولید انبوه چای در ایران، سماور ذغالی و اسباب چایخوری جای اسباب قهوه خوری را گرفت . از آن پس ، در قهوه خانه ها چای به جای قهوه عرضه می شد و واژه های قهوه خانه و قهوه چی معنا و مفهوم اصلی خود را از دست داد و در فرهنگ و ادب ایران به معنای چایخانه و چای پز و چایخانه دار به کار رفت.
بخوانید: آشنایی با انواع سماور
ورود نخستین سماور به تهران مصادف شد با صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر،رادمردی که ساختار اقتصادی جامعه اش را به خوبی می شناخت،جامعه ای که از صنعت جدید بی بهره و کشاورزی اش عقب افتاده بود. او می دید چگونه مردم کشورش،مصرف کننده کالای بی مصرف فرنگی شده اند.او به خوبی خطر خروج ذخیره طلا را از ایران به فرنگ و نکات ظریف سیاسی-اقتصادی دیگر را حس می کرد.امیر خوب می دانست،پیشرفت کشور به ایجاد صنعت جدید و پیشرفت کشاورزی و توسعه بازرگانی داخلی و خارجی و گسترش روابط اقتصادی، با دنیا و…بسته است.او در گام نخست می خواست از سیر تنزلی اقتصادی جلوگیری کند و صنعت مناسب توان صنعتگران داخلی را راه اندازی نماید.
کشاورزی را از رکود خارج سازد و از فرار طلا جلوگیری نماید و بسیاری موارد دیگر. او برای نیل به اهدافش، مجمع الصنایع را در تهران پدید آورد و صنعتگران را حمایت کرد، دارالفنون را به همین منظور شروع به ساخت نمود.از معلمین فرنگی برای انتقال دانش فنی استفاده کرد.محصولات و صنعتگران را برای تحصیل علم و فن به روسیه و دیگر کشورهای اروپایی اعزام نمود.فرمان آزادی استخراج معدن برای اتباع ایرانی را صادر کرد.
کارخانه هایی را از فرنگ خریداری نمود و هزاران اقدام دیگر که شرح همه آنها در این مختصر هرگز نمی گنجد. بعد از این مقدمه کوتاه به موضوع مورد بحث،یعنی«سماور» باز می گردیم در این مجال و زمان تنگ،شرحی کوتاه از تاریخچه سماور در ایران می آوریم. سماور در لغت به معنای خود جوش است. در لغت نامه دهخدا،ناظم الاطبا و فرهنگ عمید و… ریشه این کلمه روسی معرفی شده و آمده آن یک قسم ابزاری است،فلزی که جهت جوش آوردن آب به کار می رود و در میانش آتشخانه دارد.
سماور از روسیه به ایران آمد،در ایران عمومیت پیدا کرد و از ایران به هندوستان و کشورهای دیگر رفت.سماورهای مسوار ساخت روسیه و سماورهای برنجی ساخت بروجرد از لحاظ جنس و ساخت شهرت دارندومی گویند در ترکیب جنس سماورهای مسوار،مقداری طلا به کار می برده اند.علاوه بر این ها سماورهای طلا کاری جواهرنشان نیز ساخته می شد که خریداران خاص خود را داشتند.سماورهای مسی را که به نسبت انواع دیگر کم تر بود در شهرهای مختلف ایران می ساختند.
سماور در طرح ها و اندازه های مختلف ساخته می شد.از سماورهای کوچک سفری تا سماورهای بزرگ مجلسی که برخی از آن ها بلندای نزدیک بهقامت یک انسان را داشت.سماورهای بزرگ و قوری های چینی بزرگ که دور منقل آتش قرارمی دادند مخصوص بساط چای در مجالس روضه خوانی و عروسی و مانند این ها بود.در روستاهای حوزه مرکزی ایران نوعی سماور معمول بود که بیشتر در همدان ساخته می شد.ممثل سماورهای دیگر آتش دان و جای آب و کلاهکی برای قرار دادن قوری داشت.اما به جای شیر لوله ای شبیه لوله قوری داشت و در سمت مقابل لوله دسته ای داشت برای ریختن آب جوش به کار می آود.
به این ترتیب که لبه سماور را روی زمین تکیه می دادند و آن را مثل قوری به صورت مایل در می آوردند.سماور و قوری و دیگر وسایل چای از جنس سفال،مس،حلب و حتی چینی در شمار بازیچه های دخترانه و به اندازه های کوچک ساخته می شد،بازیچه های سفالی از این گونه به ویژه در سفالگری های قم در طرح ها ونقش های گوناگون از جمله سوقاتی های قم برای بچه ها بود و هنوز هم کم و بیش ساخته می شود.سماور و وسایل چای در هر خانه بسته به موقعیت و ثروت خانواده متفاوت بود از سماورهای خاص که به سفارش ساخته می شد.سماور ساز زن قمرالسلطنه دختر فتحعلی شاه بر جسته ترین نمونه از سماورهای ویژه است.امروزه انواع سماورها و برخیوسایل دیگر نقش خود را از به عنوان وسیله آماده سازی و پذیرایی چای از دست داده و در شماروسایل تزیینی خانه ها در آمده اند و باز به گونه ای دیگر نشان ثروت و موقعیت خانواده ها شده اند.همچنین نمونه های بسیاری از این ها در غرفه ها و در اشیاء موزه های مردم شناسی قرار گرفته اند.وجود اشعاری به نام (سماوریه)در اشعار شاعران بخصوص در آذربایجان نیز قابل توجه است.
